东莞10千伏用户去年平均停电时间同比下降一半
Калан?яльны падзел Афрык? — падзел афрыканск?х тэрыторый пам?ж шэрагам е?рапейск?х дзяржа? у XV—XX стагоддзях.
Пачатак е?рапейскай калан?зацы?
[прав?ць | прав?ць зыходн?к]Пран?кненне е?рапейца? у Афрыку на по?дзень ад Сахары пачалося ? XV стагоддз?, кал? да бераго? Заходняй Афрык? был? нак?раваны партугальск?я карабл?. Да 1485 года партугальцы стварыл? апорныя пункты на ?збярэжжы Гв?нейскага зал?ва, затым паднял?ся па рацэ Конга ? дасягнул? аднайменнага карале?ства.
Адкрыццё марскога шляху ? ?ндыю ? 1498 годзе паклала пачатак партугальскай экспанс?? ва Усходняй Афрыцы.
Партугальск?я факторы? ? Заходняй ? Усходняй Афрыцы стал? цэнтрам? гандлю рабам?, у якую ?цягвал?ся шырок?я вобласц? Афрыканскага кантынента. Нара?не з партугальцам? паста?кай рабо? у Амерыку займал?ся купцы ?ншых е?рапейск?х кра?н.
На мяжы XVI—XVII стагоддзя? частку партугальск?х калан?яльных уладання? захап?л? Н?дэрланды. У Афрыцы пад ?х уладай апыну?ся востра? Ма?рык?й, як? яны з 1598 года пачал? асвойваць. У 1652 годзе ?зн?кла н?дэрландская калон?я ? Па?днёвай Афрыцы на мысе Добрай Надзе? (Капская калон?я).
Калан?яльная экспанс?я
[прав?ць | прав?ць зыходн?к]Англ?йская калан?яльная экспанс?я разгарнулася ? XVII стагоддз?. У вын?ку англа-галандск?х война? XVII—XVIII стагоддзя? была падарвана калан?яльная гегемон?я Н?дэрланда?, а падчас Вайны за ?спанскую спадчыну 1701—1714 гадо? Вял?кабрытан?я атрымала права асьента — манапольнае права на ?воз у ?спанск?я калон?? рабо?-негра? з Афрык?. У 1795—1806 гады яна захап?ла Капскую калон?ю.
У XVII стагоддз? захоп уладання? на заходн?м узбярэжжы Афрык?, пам?ж вусцем рак? Сенегал ? Гв?нейск?м зал?вам, пачала Францыя. Французы ?станав?л? кантроль над востравам Рэюньён у ?ндыйск?м ак?яне, заснавал? гандлёвы пост у Сенегале, у 1643—1674 гадах паспрабавал? стварыць калон?ю на востраве Мадагаскар.
Пасля паражэння Францы? ? Сям?гадовай вайне 1756—1763 гадо? асно?ныя французск?я калан?яльныя ?ладанн?, у тым л?ку ? Афрыцы, перайшл? да Вял?кабрытан??. Пасля напалеона?ск?х война? Францыя па Парыжск?м м?рным дагаворы 1814 года захавала за сабой у Афрыцы невял?кую тэрыторыю ? Сенегале ? на востраве Рэюньён.
Гандаль рабам?
[прав?ць | прав?ць зыходн?к]Гандаль рабам? працягва?ся на тэрыторы? Афрык? 400 гадо? — з сярэдз?ны XV да сярэдз?ны XIX стагоддзя?. Што абярнулася для Афрык? вел?зарным? людск?м? стратам?, дэфармацыям? ? эканам?чным, сацыяльна-пал?тычным ? культурным разв?цц?, дэградацыяй ? запусценнем шырок?х раёна?. Пасля забароны гандлю рабам? е?рапейск?я камерсанты пераарыентавал?ся на гандаль золатам, спецыям?, прадуктам? алейнай пальмы, ка?чукам, слановай косцю ? ?ншым.
По?ная калан?зацыя кантынента
[прав?ць | прав?ць зыходн?к]У перыяд ?калан?яльнага падзелу свету? (апошняя чвэрць XIX стагоддзя) е?рапейск?я дзяржавы ?станав?л? кантроль над унутраным? раёнам? Афрык?. Спрэчк? ? супярэчнасц? пам?ж ?м? вырашал?ся двухбаковым? ? шматбаковым? пагадненням? (гл. Берл?нская канферэнцыя 1884—1885 гадо?) — самыя вял?зныя ? эканам?чна важныя раёны аказал?ся пад брытанск?м ? французск?м панаваннем.
Вял?кабрытан?я ? 1880—1890-х гадах захап?ла Самал?, Па?ночную Н?герыю, Бечуаналенд, Зулуленд, Па?днёвую ? Па?ночную Радэз?ю, Ньясаленд, Кен?ю, Занз?бар, Залаты Бераг. Брытанск? кантроль бы? устано?лены над Суэцк?м каналам (1875 год) ? над Ег?птам (1882 год). У вын?ку вайны супраць бурск?х рэспубл?к Па?днёвай Афрык? 1899—1902-х гадо? ?х тэрыторы? был? пера?твораны ? брытанскую калон?ю (з 1910 года — дам?н?ён Па?днёва-Афрыканск? Саюз).
З 1830-х гадо? Францыя зно? пачала калан?яльны захоп у Афрыцы. Да пачатку Першай сусветнай вайны ёй належал? Алжыр, Тун?с, Марока, Мадагаскар, Рэюньён, Французскае Самал?, шырок?я ?ладанн? ? Заходняй ? Экватарыяльнай Афрыцы.
У канцы XIX — пачатку XX стагоддзя? у Афрыцы суверэнным? л?чыл?ся тольк? дзве дзяржавы — Эф?оп?я ? Л?берыя. Астатняя тэрыторыя кантынента ?ваходз?ла ? склад калан?яльных уладання? Вял?кабрытан??, Францы?, Герман??, Бельг??, Партугал??, ?спан??, ?тал??. Афрыканцы аказвал? супрац??ленне, нярэдка ?зброенае, калан?яльнай экспанс?? (гл. у артыкулах Чака, Абд аль-Кадз?р).
Пасля Першай сусветнай вайны
[прав?ць | прав?ць зыходн?к]У вын?ку Першай сусветнай вайны Герман?я страц?ла свае калон??: Германскую Усходнюю Афрыку, Германскую Па?днёва-Заходнюю Афрыку, Камерун ? Тогаленд. Раздзел калан?яльных уладання? Герман?? пам?ж Вял?кабрытан?яй, Францыяй, Бельг?яй ? Партугал?яй бы? юрыдычна аформлены мандатнай с?стэмай Л?г? Нацый.
У 1922 годзе суверэннай дзяржавай бы? абвешчаны Ег?пет.
Эканом?ка
[прав?ць | прав?ць зыходн?к]Пасля Першай сусветнай вайны метрапол?? стал? больш ?нтэнс??на асвойваць захопленыя тэрыторы?, ператвараючы ?х у свае аграрна-сырав?нныя прыдатк?.
Сельскагаспадарчая вытворчасць пад ц?скам калан?яльных улада? пераарыентавалася на экспарт. Усё больш калон?й станав?лася тэрыторыям? монакультурнай гаспадарк?. Напярэдадн? Другой сусветнай вайны ? мног?х з ?х ад 2/3 да 98 % кошту экспарту прыпадала на якую-небудзь адну культуру — земляны арэх, какава-бабы, кава, гарбата, баво?на, тытунь ? ?ншае. Экспартная прадукцыя вырошчвалася як у гаспадарках афрыканск?х сялян, так ? на фермах е?рапейск?х пасяленца?.
Прамысловасць, якая стваралася ? Афрыцы — гало?ным чынам горназдабы?ная — таксама мела выя?леную экспартную арыентацыю ? хутка разв?валася. Да канца 1930-х гадо? Афрыка займала адно з вядучых месца? у свеце па здабычы алмаза?, кобальту, золата, храм?ту, л?тыевых м?нерала?, марганцавай руды, медз?, фасфата?.
С?стэма к?равання
[прав?ць | прав?ць зыходн?к]Эфекты?на эксплуатаваць насельн?цтва Афрык? е?рапейцы не магл? без удзелу сам?х афрыканца? — яны был? ?ключаны ? с?стэму як прамога, так ? ?скоснага калан?яльнага к?равання.
Пры прамым к?раванн? калан?яльная адм?н?страцыя прызначала афрыканск?х правадыро? у той ц? ?ншы раён, без ул?ку мясцовых ?нстытута? улады ? паходжання прэтэндэнта, плац?ла ?м заробак.
У с?стэме ?скоснага к?равання калан?яльныя ?лады фармальна захо?вал? ?нстытуты ?лады, як?я склал?ся, але перабудавал? ?х у адпаведнасц? са сва?м? патрэбам?. Правадыром мог стаць тольк? чалавек, як? належа? да мясцовай шляхты, ён атрымл?ва? адл?чэнн? ад сумы сабраных ?м падатка?.
С?стэма прамога к?равання часцей выкарысто?валася ? французск?х калон?ях, ускоснага — у брытанск?х, але гэта не было прав?лам.
Пасля другой сусветнай вайны
[прав?ць | прав?ць зыходн?к]У 1950—1960-я гады пад напорам нацыянальна-вызваленчага руху адбы?ся распад калан?яльнай с?стэмы ? Афрыцы, як? завяршы?ся ? 1970-х гадах[1].
Гл. таксама
[прав?ць | прав?ць зыходн?к]Крын?цы
[прав?ць | прав?ць зыходн?к]- ↑ Африка. Исторический очерк (руск.)